علائم خرابی شفت گیربکس چیست؟
شفت گیربکس یکی از مهمترین قطعات داخلی گیربکس است که وظیفه انتقال قدرت، همراستا نگه داشتن چرخدندهها و ایجاد هماهنگی بین بخشهای مختلف سیستم انتقال قدرت را بر عهده دارد. هرگونه خرابی در شفت میتواند کل عملکرد گیربکس را مختل کرده و حتی باعث از کار افتادن کامل دستگاه شود. بسیاری از خرابیهای جدی گیربکس، مانند صدای غیرعادی، لرزش شدید یا خرد شدن چرخدندهها، دقیقاً به دلیل آسیبدیدگی شفت رخ میدهند.
به همین دلیل شناخت علائم خرابی شفت گیربکس برای مدیران صنعتی، تعمیرکاران، مهندسان تعمیر و نگهداری و حتی صاحبان ماشینآلات بسیار ضروری است. تشخیص زودهنگام این علائم میتواند از خسارات سنگین جلوگیری کرده و باعث افزایش طول عمر گیربکس شود.
از طرفی کسانی که قصد خرید گیربکس sew یا هر نوع گیربکس صنعتی دیگر را دارند، باید از اهمیت شفت و علائم خرابی آن آگاه باشند تا قبل از خرید بتوانند وضعیت دستگاه را ارزیابی کنند. مجموعههای تخصصی مانند صنایع گیربکس پولادین پارت نیز همواره تأکید میکنند که سلامت شفت یکی از شاخصهای اصلی تشخیص کیفیت گیربکس است.
در ادامه، تمام علائم خرابی شفت گیربکس را بهصورت کامل، تخصصی و قابل درک توضیح میدهیم.
شفت گیربکس چیست و چرا خراب میشود؟
شفت گیربکس یک محور فلزی است که چرخدندهها روی آن نصب میشوند و وظیفه انتقال قدرت از موتور به خروجی گیربکس را بر عهده دارد. در گیربکسهای خودرو و گیربکسهای صنعتی، این شفتها تحت فشارهای بسیار زیادی قرار دارند.
دلایل اصلی خرابی شفت شامل:
فشار بیش از حد (Overload)
روانکاری نامناسب
خستگی فلز
خوردگی
عدم هممحوری شفتها
ضربات ناگهانی یا بار شوکی
خرابی بلبرینگها و بوشها
اگر هر یک از این موارد کنترل نشود، شفت دچار خمیدگی، تاببرداشتگی، ترکخوردگی یا شکستگی میشود.
علائم اصلی خرابی شفت گیربکس
در این بخش مهمترین علائم خرابی شفت را بررسی میکنیم. مشاهده هر یک از این نشانهها نشاندهنده این است که باید گیربکس فوراً بررسی شود.
۱. لرزش غیرعادی در هنگام کار (Vibration)
یکی از اولین و واضحترین نشانههای خرابی شفت، ایجاد لرزش غیرعادی است. لرزش زمانی ایجاد میشود که شفت:
خم شده باشد
تاب برداشته باشد
از مرکز خارج شده باشد
یا بهصورت نامتقارن سایش داشته باشد
این لرزش از داخل گیربکس شروع شده و به کل دستگاه منتقل میشود.
علائم لرزش ناشی از خرابی شفت:
لرزش بدنه گیربکس
لرزش موتور
لرزش شاسی دستگاه
لرزش ناگهانی هنگام تغییر سرعت
این حالت بسیار خطرناک است و باید فوراً بررسی شود.
۲. صدای غیرعادی (Noise)
یکی از رایجترین نشانههای خرابی شفت، ایجاد صداهای غیرطبیعی است. نوع صدا بسته به نوع خرابی شفت متفاوت است.
مثالهایی از صداهای ناشی از خرابی شفت:
صدای تقتق
صدای ساییده شدن
صدای زوزه شدید
صدای ضربههای پیدرپی
صدای سوتمانند
این صدا معمولاً زمانی ایجاد میشود که شفت دیگر همراستا با چرخدندهها حرکت نمیکند و در نتیجه دندهها بهدرستی با هم درگیر نمیشوند.
۳. نشتی روغن از اطراف شفت
اگر شفت کج یا خم شده باشد، فشار غیرمتعارف به کاسهنمد وارد میشود و آن را خراب میکند. از این رو نشتی روغن یکی از علائم خرابی شفت است.
نشتی میتواند در نقاط زیر دیده شود:
محل خروجی شفت
اطراف کاسهنمد
محل اتصال پوسته به گیربکس
در صورتی که نشتی شدید باشد، گردوغبار و تراشهها نیز وارد گیربکس شده و خرابیهای بیشتر ایجاد میکنند.
۴. افت راندمان گیربکس و کاهش قدرت خروجی
وقتی شفت انحراف پیدا میکند، چرخدندهها نمیتوانند بهخوبی با هم درگیر شوند. این موضوع باعث کاهش قدرت و راندمان خروجی میشود.
نشانههای این مشکل:
کاهش سرعت خروجی
داغ شدن غیرعادی گیربکس
افزایش مصرف انرژی
کاهش توان در پمپها، نوار نقالهها یا میکسرها
در این حالت دستگاه کار میکند اما عملکرد آن ضعیف یا ناپایدار میشود.
۵. سایش شدید چرخدندهها
شفت معیوب، چرخدندهها را در موقعیت اشتباه قرار میدهد. این امر باعث سایش شدید و غیرمتقارن روی دندانهها میشود. اگر گیربکس باز شود، معمولاً دندانهها حالت «کندهشدگی» یا «لبپرشدگی» دارند.
این سایش غیرعادی میتواند باعث خرابی کامل گیربکس شود.
۶. گیر کردن گیربکس یا قفل شدن حرکت
یکی از خطرناکترین علائم خرابی شفت این است که گیربکس در حین کار ناگهان گیر میکند. این اتفاق زمانی میافتد که شفت ترکخورده یا نیمهشکسته باشد.
علائم این مشکل:
توقف ناگهانی دستگاه
امکان نداشتن چرخش ورودی
صدای قفل شدن
آسیب ناگهانی چرخدندهها
در این حالت احتمال خرد شدن قطعات دیگر بسیار زیاد است.
۷. افزایش غیرعادی دمای گیربکس
وقتی همراستایی بین شفت و چرخدندهها بههم میریزد، اصطکاک شدید ایجاد میشود. این اصطکاک باعث افزایش دمای گیربکس میشود.
نشانهها:
داغ شدن شدید پوسته گیربکس
کاهش ویسکوزیته روغن
تغییر رنگ روغن به حالت سوخته
بوی بد و سوختگی در اطراف گیربکس
افزایش دما یکی از اولین هشدارها درباره خرابی شفت است.
۸. خرابی مکرر بلبرینگها
یکی از علتهای مهم خرابی بلبرینگ، انحراف شفت است.
اگر شفت کج شده باشد، نیرو بهطور نامتقارن به بلبرینگ وارد میشود و باعث:
سایش زودهنگام
ترک خوردن
گیرپاژ
میشود.
اگر در دستگاهی بلبرینگها بهطور مرتب خراب میشوند، احتمال زیاد شفت مشکل دارد.
۹. تغییر صدای موتور یا فشار بیش از حد روی موتور
شفت معیوب نیروی ورودی را به خوبی منتقل نمیکند و بار اضافی به موتور وارد میشود. موتور مجبور میشود انرژی بیشتری مصرف کند تا همان خروجی را ایجاد کند.
نشانهها:
افت توان موتور
صدای ناله موتور
آمپر کشیدن بیش از حد
افزایش دمای موتور
این حالت بسیار خطرناک است زیرا ممکن است باعث سوختن موتور شود.
۱۰. ایجاد لقی یا بازی در شفت
لقی و بازی شفت معمولاً به دلیل:
فرسودگی محل نشیمن شفت
خراب شدن بوشها
خرابی یاتاقان
خمیدگی شفت
ایجاد میشود. این لقی حتی اگر کم باشد، میتواند باعث خرابی کامل گیربکس شود.
چرا شفت گیربکس خراب میشود؟
دلایل خرابی شفت شامل موارد زیر است:
بارگذاری بیش از حد
نصب اشتباه گیربکس
ضربه یا بار شوکی
روانکاری نامناسب
کیفیت پایین مواد شفت
هممحور نبودن گیربکس با موتور
خرابی بلبرینگها
ارتعاشات شدید در محیط صنعتی
استفاده غیرمجاز از تجهیزات
در پروژههایی که قصد خرید گیربکس sew وجود دارد، معمولاً یکی از توصیهها این است که شفت گیربکس از جنس آلیاژ مقاوم و دارای عملیات حرارتی استاندارد باشد. برند SEW در این بخش بسیار قوی عمل کرده و شفتهای آن از نظر مقاومت، کیفیت و دقت ساخت در سطح بالایی قرار دارند.
روشهای تشخیص خرابی شفت
برای تشخیص خرابی شفت، روشهای زیر استفاده میشود:
تست ارتعاش (Vibration Analysis)
تست صدا (Noise Test)
بازکردن درب گیربکس و مشاهده سایش دندهها
اندازهگیری تاب شفت با ساعت اندازهگیری
تست روغن برای وجود تراشه فلزی
چک کردن لقی شفت
مجموعههایی مثل صنایع گیربکس پولادین پارت با داشتن تجهیزات تست دقیق، میتوانند بهصورت حرفهای وضعیت شفت گیربکس را بررسی کنند.
راههای جلوگیری از خرابی شفت گیربکس
برای جلوگیری از خرابی شفت، رعایت نکات زیر ضروری است:
✔ روانکاری مناسب و منظم
✔ استفاده از روغن استاندارد
✔ محافظت در برابر بار شوکی
✔ چک کردن بلبرینگها
✔ هممحوری صحیح موتور و گیربکس
✔ بازدید دورهای گیربکس
✔ استفاده از قطعات استاندارد
✔ خرید گیربکس از برند معتبر مانند SEW
جمعبندی
خرابی شفت گیربکس یکی از جدیترین مشکلات سیستم انتقال قدرت است و میتواند باعث توقف کامل دستگاه شود. علائمی مانند لرزش، صداهای غیرعادی، نشتی روغن، گرم شدن بیش از حد، کاهش راندمان، افت توان و گیر کردن گیربکس همگی نشانههایی هستند که باید جدی گرفته شوند.
صنعتگرانی که قصد خرید گیربکس sew را دارند، باید بدانند که کیفیت شفت یکی از معیارهای اصلی انتخاب گیربکس است. مجموعههایی مانند صنایع گیربکس پولادین پارت با ارائه مشاوره تخصصی، خدمات مهندسی، تعمیر و عرضه گیربکسهای باکیفیت، میتوانند نقش مهمی در جلوگیری از خرابیهای پرهزینه داشته باشند.
